Hendrik Hermanus Hess

In oktober 1735 is het feest in Leeuwarden. Johan Ludwig Hess en Ette Margaretha Schmidt hebben een zoon gekregen die ze Hendrik Hermanus noemen. Zijn oudere broer Joachim heeft de familie geschiedenis beschreven waarin verhaalt wordt hoe ze vanuit Duitsland, door het geweld van de Zevenjarige oorlog geruïneerd, een nieuwe toekomst zoeken in de Republiek. Aanvankelijk werkt Hendrik in de kleermakerij van zijn vader. Joachim wordt in 1754 benoemd tot organist van de St. Janskerk in Gouda. Het is dan ook Joachim die hem er toe brengt om daar een orgelmakerij te beginnen. Ik speelde een schoon werk. Orgelmakers instrumenten kochten wij, benevens eenige boeken van de weduwe eens orgelmakers. Ik liet schaafbanken etc. klaar maken en zoo zeide ik: ''zie, broeder, ga nu aan 't werk". Daar staat Hendrik dan.... nog nooit heeft hij een schaaf of een boor in handen gehad. Joachim laat hem niet in vertwijfeling achter. Hij zorgt voor vakmensen zodat zijn broer van hun kan leren.

Gouda, St. Janskerk. (foto: Piet Bron)

De oudst bekende activiteit van Hess is het schoonmaken van het orgel in de Evangelisch Lutherse Kerk in Gouda, mei 1757. Als Hess zijn eerste kerkorgel voor de gereformeerde kerk in Bodegraven gebouwd heeft blijkt bij de keuring dat het niet voldoende capaciteit voor de gemeentezang heeft. Het is dan januari 1761, het moment dat Johannes Mitterreiter in Gouda arriveert. Het is Mitterreiter die in de familie geschiedenis door Joachim wordt aan geduid met .... eene Duitsche knecht, in alles capable... Zowel uit de aanleg van het orgel in Bodegraven en het keurings rapport blijkt dat Hess geen kerkorgelbouwer is geweest. Hij was in de eerste plaats huisorgelbouwer. Vele tientallen instrumenten heeft hij gebouwd waarvan we nu nog ongeveer 43 kennen. Hij moet dan ook een flink aantal knechten in dienst hebben gehad. Rijk van Arkel, J. P. Schmidt (waarschijnlijk familie van Hendrik zijn moeder) en J. C. Friederichs om maar een paar te noemen. Uit de dispositieverzameling van Joachim Hess blijkt dat zijn broer Hendrik Hermanus een aantal instrumenten aan welgestelde Dortse burgers leverde. In het gemeentearchief van Dordrecht kunnen we lezen wie het waren en vooral wat ze deden. Hess had een uitgebreide klantenkring waarvan veel in Zeeland wonen. Ook leverde hij huisorgels in Amsterdam.

Delft, Oude Kerk, H.H. Hess ca. 1780. (foto: Piet Bron)